Ongeveer 25% van de patiënten die antibiotica gebruikt, krijgt antibiotica-geassocieerde diarree (AAD). Bij ziekenhuispatiënten is AAD de belangrijkste oorzaak van diarree.[1][2] AAD ontstaat doordat de microbiota uit balans is gebracht. Vooral bij oudere ziekenhuispatiënten wordt de diarree vaak veroorzaakt door infectie met Clostridium difficile (CDAD).

Meta-analyses

Een recent onderzoek (2013) laat zien dat een bepaald multistrain preparaat met een mengsel van verschillende bacteriestammen geen effect laat zien.[3] Maar dit betekent echter niet dat lactobacillen en bifidobacteriën in het algemeen niet zinvol zijn. Uit verschillende meta-analyses is naar voren gekomen dat probiotica namelijk wel degelijk gunstig zijn ter voorkomen van AAD en CDAD [1][4][5] – zowel als zuiveldrank als in gevriesdroogde vorm. In 2012 verschenen verschillende meta-analyses die concludeerden dat het aan te raden is om probiotica in te zetten.[6][7] Deze bevindingen zijn in 2013 nog eens bevestigd door een Cochrane review.[8] Omdat de werking per stam en product verschillend kan zijn, is het aan te raden om van een specifiek product na te gaan of er onderzoek gedaan is naar het effect bij AAD en CDAD.

Studies

In 2008 voerden Stockenhuber et al een studie uit onder 678 ouderen die antibiotica kregen. Doel van de studie was om de effectiviteit van een zuiveldrank met LcS bij het voorkomen van AAD en CDAD aan te tonen.[9] In de probioticagroep bleken 17 van de 340 patiënten (5%) diarree ontwikkeld te hebben tegenover 63 van de 338 patiënten (18%) in de controlegroep; een significant verschil (p<0.001). Geen van de patiënten in de probioticagroep ontwikkelde diarree ten gevolge van Clostridium difficile. In de controlegroep kregen echter 21 van de 338 patiënten hiermee te maken (6%). Ook dit was een significant verschil (p<0.0001).

In 2007 publiceerden Hickson et al een studie naar het gebruik van probiotica om AAD te voorkomen, uitgevoerd onder 135 oudere ziekenhuispatiënten, behandeld met antibiotica.[10] Tweemaal daags drinken van een probiotische melkdrank met L. casei DN 114 001, Lactobacillus bulgaricus en Streptococcus thermophilus leidde tot minder gevallen van AAD en CDAD.

Soortgelijke resultaten werden ook verkregen bij een onderzoek met een multistrain-probioticum in poedervorm [12]. Gezonde deelnemers kregen in deze studie naast een antibioticum (amoxicilline) tweemaal daags een preparaat met daarin 5 x 109 levende bacteriën. Deelnemers kregen ofwel een mengsel van: Bifidobacterium bifidum W23, Bifidobacterium lactis W18, Bifidobacterium longum W51, Enterococcus faecium W54, Lactobacillus acidophilus W37 en W55, Lactobacillus paracasei W72, Lactobacillus plantarum W62, Lactobacillus rhamnosus W71, en Lactobacillus salivarius W24, ofwel een placebo.[11] De probioticagroep had significant minder last van diarree-achtige ontlasting. Er werden geen significante veranderingen in de samenstelling van de microbiota waargenomen.

Reduceren van AAD bij mensen met een dwarslaesie

Uit bovenstaande onderzoeken blijkt dat bepaalde probiotica namelijk wel degelijk gunstig zijn ter vermindering van het risico op AAD en CDAD.

Patiënten met een dwarslaesie zijn bijzonder kwetsbaar voor infecties waardoor ze meer antibiotica moeten nemen. Dit verhoogt de kans op diarree waardoor ook andere complicaties kunnen optreden. Diarree kan bijvoorbeeld het herstel vertragen. Daarnaast neemt het risico op doorligplekken en zweren toe en neemt de kwaliteit van leven af.

Vandaar dat onderzoekers gekeken hebben naar de mogelijkheden van een probiotische drank met LcS bacteriën (6.5×109CFU) om de incidentie van AAD en CDAD bij mensen met een dwarslaesie te verminderen. De onderzoekers concluderen dat dit specifieke probioticum de incidentie van AAD kan verminderen bij gehospitaliseerde dwarslaesie patiënten en zijn van plan een groter, placebogecontroleerd onderzoek op te zetten om de resultaten verder te bevestigen.[12]

Werkingsmechanisme van probiotica bij antibioticagebruik

Referenties

[1][Free paper] McFarland, L. ‘Antibiotic-associated diarrhea: epidemiology, trends and treatment’. Future Microbiology. 2008 Oct;3:563-78.
[2] [Free paper] Plummer, S. ‘Clostridium difficile pilot study: effects of probiotic supplementation on the incidence of C. difficile diarrhoea’. International Microbiology.2004;7:59-62.
[3] [Artikel]  Allen SJ, Wareham K, Wang D, Bradley C, Hutchings H, Harris W, Dhar A, Brown H, Foden A, Gravenor MB, Mack D. Lactobacilli and bifidobacteria in the prevention of antibiotic-associated diarrhoea and Clostridium difficile diarrhoea in older inpatients (PLACIDE): a randomised, double-blind, placebo-controlled, multicentre trial. Lancet. 2013 Oct 12;382(9900):1249-57. doi: 10.1016/S0140-6736(13)61218-0.
[4] [PubMed] Kale-pradhan, P.D. et al. Role of Lactobacillus in the prevention of antibiotic-associated diarrhea: a meta-analysis’. Pharmacotherapy. 2010; 30 (2):119-126.
[5] [Free paper] Johnston, B.C. et al. ‘Probiotics for pediatric antibiotic-associated diarrhea: a meta-analysis of randomized placebo controlled trials’. 2006; 15; 175 (4):377 -383.
[6] [Pubmed] Hempel S, Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis. JAMA. 2012 May; 9;307(18):1959-69. doi: 10.1001/jama.2012;3507.
[7] [Pubmed] Videlock EJ, Meta-analysis: probiotics in antibiotic-associated diarrhoea, Aliment Pharmacol Ther. 2012 Jun;35(12):1355-69. doi: 10.1111/j.1365-2036.2012.05104.x. Epub  2012 Apr 24.
[8] [Pubmed] Goldenberg JZ, Probiotics for the prevention of Clostridium difficile-associated diarrhea in adults and children, Cochrane Database Syst Rev. 2013 May 31; 5:CD006095. doi: 10.1002/14651858.CD006095.pub3.
[9] [Database] Stockenhuber, A. et al. Preventing Antibiotic Associated Diarrhoea using a Probiotic Lactobacillus casei Preparation. Gut. 2008; 57 (Suppl II) A20.
[10] [Free paper]  Hickson, (2007) M. ‘Use of probiotic Lactobacillus preparation to prevent diarrhoea associated with antibiotics: randomized double blind placebo controlled trial’. British Medical Journal. 2007;14;335, 7610:80.
[11] [Free paper] Koning, C.  ‘The effect of a multispecies probiotic on the intestinal microbiota and bowel movements in healthy volunteers taking the antibiotic amoxycillin’, American Journal of Gastroenterology. 2008;103 (1):178-89.
[12].[Free paper] Wong S, et al.  A Lactobacillus casei Shirota probiotic drink reduces antibiotic-associated diarrhoea in patients with spinal cord injuries: a randomised controlled trial. Br J Nutr. 2014 Feb;111(4):672-678